Dumarku Madaxweyne ma noqon karaan

Waxaa waayadan danbe aad loo hadal hayaa doorashada Madaxweynenimo ee Soomaaliya lagu wado iney sanadka 2017-ka ka dhacdo. Waxaa sii sheegay iney sharaxan yihiin muwaadiniin Soomaaliyeed oo isugu jira rag iyo dumar, inkastoo dumarkii haatan kaba hareen.

Hadaba marka ay timaado murashixiinta dumarka ahi waxaa laga keenaa su'aal (Qof dumar ahi ma noqon kartaa Madaxweyne?) Jawaabta lamaba sii daahaane waxey yiraahdaan maya, oo waayo? Waxey uga jawaabaan Nabiga (SCW) ayaa yiri xadiiskan "لن يفلح قوم ولو امرهم امرأة" oo macnihiisu yahay sidan (ma liibaano qowm taladooda u dhiibtay haweenay,) xadiiskan waxaa kitaabkiisa ku warinaya Bukhaari¹, laakiin xadiiskan inuu sax yahay iyo inkale dood ayaa ka taagan. Waayo raga wariyey waxaa kamida ama ku jira nin danbi galay beenna lagu tuhmay xiligii Cumar Ibnu Khadaab (RC) loona ciqaabay oo lagu fuliyey (xad) garaacid ah². Tan kale shuruudii hubinta sax-nimada xadiiska ee bukhaari qudhiisu degsaday ayaa meesha ka baxday³

Xadiiska waxaa laga wariyey saxaabiga la yiraahdo ابوبكرة الثقفي الطائفي hadaba ابوبكرة الثقفي الطائفى waxaa uu sheegay inuu arkay saxaabiga la yiraahdo مغيرة ابن شعبة oo zineysanaya wuxuuna u sheegay Cumar Bin Khadaab oo ahaa amiirkii mu'miniita. Cumar waxaa uu weydiiyey ابوبكرة الثقفي الطائفى cida kale ee la aragtay arintaa, wuxuu yiri waxaa ila arkay

 نافع ابن الحارث iyo زيد ابن ابيه , شبيل ابن مبعد.

Dabeeta Cumar waxaa uu u yeeray 3dii nin ee kale iyo مغيرة oo ahaa ninkii la dacweynayey dhamaantoodna waa saxaabadii nabiga (SCW).

Cumar waxaa uu weydiiyey ابوبكرة الثقفي الطائفى maku markhaati kaceysaa inaad aragtay مغيرة oo zineysanaya? Wuxuu yiri haa indhaheygaan saaray.
Hadana Cumar wuxuu isla su'aashii weydiiyey نافع ابن الحارث isna wuxuu yiri haa waan ku arkay. Hadana Cumar isla su'aashii wuxuu weydiiyey شبيل ابن مبعد isna wuxuu yiri haa indhaheygaan saaray. Cumar ninkii 4 aad ee soo haray ee زيد ابن ابيه ayuu hadana weydiiyey isla su'aashii, saa زيد baa yiri maya anigu kuma aanan arag.

Cumar oo aad ugu farxay inuu مغيرة ابن الشعبة badbaaday baa yiri hadaba been baad مغيرة ka sheegteen (qadaf) wuxuuna amar ku bixiyey in la jeedalo 3da nin ee kale marka laga reebo زيد. Halkii baa lagu jeedalay 3dii nin oo uu ku jiro ابوبكرة الثقفي الطائفى oo ah saxaabiga xadiiska aan kor ku soo xusnay laga wariyey, Cumar Ibunu Khadaab (RC) ayaa gacantiisa ku jeedalay.
Waxaa kale oo laga dalbaday 3da nin in ay Rabi u towbad keenaan, waxaa ka towbad keenay beentii (qadafkii) نافع iyo شبيل laakiin ابوبكرة waa uu diiday. Sida uu buuggiisa uu ku sheegay Imaamu Shamsu Diin Adahabi ee  la yiraahdo سير اعلام النبلاء.³

Diidistii uu diiday ابوبكرة الثقفي الطائفى inuu towbad keeno waxey keentay in waa danbe la rumeysan waayo marqaatigiisa, halka labadii saxaabi ee kale la aqbali jiray marqaatigooda, waayo Alle waxaa uu ku leeyahay aayad qur'aan ah sidan (والذين يرمونَ الْمُحْصَنَاتِ ثُمَّ لَمْ يَأْتُوا بِأَرْبَعَةِ شُهَدَاءَ فَاجْلِدُوهُمْ ثَمَانِينَ جَلْدَةً وَلَا تَقْبَلُوا لَهُمْ شَهَادَةً أَبَدًا وَأُولَئِكَ هُمُ الْفَاسِقُونَ (4) إِلَّا الَّذِينَ تَابُوا مِنْ بَعْدِ ذَلِكَ وَأَصْلَحُوا [النور/4، 5) Oo macnaheedu yahay sidan (kuwa xumaanta ka sheegaya dadka wanaagsan, hadana aan la imaneyn 4 marqaatiyood ku dhufta 80 jeedal hana ka aqbalani marqaati danbe weligood, waayo kuwaasi waa faasiqiin. Marka laga reebo kuwa ka towbad keena xumaantaas oo hadana wanaag ku dedaala. Suratu Nuur aayadaha 4-5)

ابوبكرة الثقفي الطائفى wuxuu xadiiskan aan ka sheekeyneyno wariyey xiligii laga diiday in marqaatigiisa la rumeysto.
Xiliga uu xadiiskaan warinayana waxaa weeye xiligii Cali Bin Abii Daalib ay iska hor yimaadeen Mucaawiye oo ay xulufo ahaayeen Caa'isha xaaskii Nabiga (SCW) oo iyadu hor kaceysay qeybta Mucaawiye, waana maalinta loo yaqaan يوم الجمل maalintii Ratiga ama awrka (Geel) waxaa loogu magac daray ratigii ay hooyo Caa'isha (RC) ay saarneyd ayaantaa.

F. G. Xadiiskan cid kale oo Nabiga ka maqashay oo aan ابوبكرة aheyn lama hayo mana jirto. Axaadiista noocaas ah waxaa loo yaqaan xagga cilimiga xadiiska (Axaadiista Aaxaadka ah yacni qof qura sheegtay inuu nabiga ka maqlay oo dad kale oo xiligaa joogay oo la mid ahi aaney ka maqal) ama أحاديث الآحاد

Hadaba sideebaa Xadiiskaan loo rumeysan karaa marba haddii ninkii warinayey xataa marqaatigiisii saxaabadii iska diiday oo xataa Cumr (RC) ku yiri war towbad keen si marqaatigaaga danbe loo aqbalo.

dhamaan waxa hoos ku yaal waa references_ka aad u doonan kartid sheekada saxaabigan.
--------------------------------------------------------------------------------

¹Fatxul Baari Sharaxa Buuga Imaamu Bukhaari

²Fatxul Baari Sharaxa Buuga Buugga Imaamu Bukhaari 

سير اعلام النبلاء.³ Imaamu Shamsudiin Adahabi

⁴Bidaay Wa Nihaaya⇾ Ibnu Katheer

Cabdi Ismaaciil Samatar waa nin Soomaalidu ay si weyn u wada yaqaan, waxaa uu si hufan ula hadlay labada aqal ee federalka ee Soomaaliya, bal ila daawo.

CUMAR CABDIRASHIID MUXUU KA SHEEKEYEY